Hoparlör Sistemlerinde Sönümlenme

Hoparlörlere bir elektrik sinyali uygulandığında diyafram hareket eder. Sinyal durduğunda diyaframın da hemen durması istenir. Ancak, diyafram bir süre daha titreşme eğilimi gösterir. Bu istenmeyen titreşimin mümkün olduğu kadar kısa sürede sönümlenmesi (damping) istenir.

Bu sönümlenmeye yardımcı olan biri mekanik diğeri elektriksel olmak üzere iki unsur vardır.

Hoparlörün süspansiyonu mekanik olarak diyaframı merkezlemeye çalışır ve uyguladığı kuvvetle istenmeyen titreşimleri de azaltır. Mid ve tiz hoparlörlerde diyafram hafif, süspansiyon sert olduğu için mekanik sönümlenme elektriksel olana göre daha etkilidir. Bas sürücülerde ise diyafram görece ağır, süspansiyon esnek olduğu için mekanik sönümlenme zayıftır ve elektriksel sönümlenmenin önemi daha büyüktür.

Diyafram kendi titreşmesi dışında çevreden (örneğin diğer hoparlörlerden) gelen sesler nedeniyle de titreşir ve bir mikrofon gibi çalışarak elektrik üretir. Ürettiği elektrik kendi girişine uygulandığı takdirde diyaframın yapmakta olduğu harekete ters yönde kuvvet uyguladığı için diyaframın titreşimini zayıflatır. Bu sönümlemenin etkinliği hoparlör bobininin, varsa pasif filtrenin (özellikle bas sürücüye yönelik seri bobinin), ampli kolon arasındaki kablonun ve amplinin çıkış empedansının toplam direnciyle ters orantılıdır. Yani, bu sayılan unsurların toplam direnci ne kadar düşükse sönümlenme o kadar iyi olur.

Not: Zamanında iyi düşünülmeden kullanılan ve yaygınlaşan bazı terimler yanlış anlamalara sebep olabilmektedir. Örneğin amplifikatör spec’lerinde kullanılan “damping factor” terimi nedeniyle bir çok kişi amplifikatörlerin hoparlörleri sönümleme gibi bir işlevi olduğunu sanabilmektedir. Oysa amplifikatörler sönümlenmeyi zayıflatırlar. “Damping factor” denen oran ne kadar yüksekse amplifikatörün sönümlenmeye zararı o kadar azdır.